Μέγαρο Καρατζά
Αθήνα, 6 Ιουλίου 2011

Την Τετάρτη 6 Ιουλίου έλαβε χώρα η παρουσίαση του συλλογικού τόμου - μελέτης της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών με τίτλο: «Η  διεθνής κρίση, η κρίση στην ευρωζώνη και το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα».

Την εκδήλωση, όπως και τη μελέτη, προλόγησε ο Πρόεδρος της ΕΕΤ, καθηγητής κ. Βασίλης Ράπανος, ο οποίος αναφέρθηκε στην κατάσταση της Ελληνικής οικονομίας και του Ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Ο κ. Ράπανος τόνισε το γεγονός ότι με την εκδοθείσα μελέτη η ΕΕΤ επιδιώκει να συμβάλει, με τρόπο αναλυτικό, τεκμηριωμένο και νηφάλιο, στο δημόσιο διάλογο αναφορικά με τα αίτια και τις επιπτώσεις της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα μας (και ευρύτερα η ευρωζώνη) και τις εφικτές λύσεις για έξοδο από αυτήν.

Το περιεχόμενο της μελέτης, στην οποία περιέχονται 34 άρθρα, παρουσίασαν στη συνέχεια οι συν-επιμελητές της, κ.κ. Γκίκας Χαρδούβελης και Χρήστος Γκόρτσος. Ο καθηγητής κ. Χαρδούβελης, Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της ΕΕΤ και Οικονομικός Σύμβουλος του Ομίλου Eurobank EFG, αναφέρθηκε στις έξι πρώτες ενότητες της μελέτης, στις οποίες αναλύονται οι διαφορετικές μορφές της διεθνούς και ελληνικής κρίσης και οι επιπτώσεις τους στη λειτουργία των τραπεζών, των αγορών, στο θεσμικό πλαίσιο και, γενικότερα, στην προσπάθεια η ελληνική οικονομία να απεγκλωβιστεί από τις ανισορροπίες του παρελθόντος.

Τα άρθρα αναδεικνύουν τον κομβικό ρόλο του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην αναπτυξιακή διαδικασία και το πώς ένα εύρωστο χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελεί προϋπόθεση για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Αναδεικνύουν επίσης τις διαφορετικές πτυχές της διεθνούς κρίσης και τις αδυναμίες του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, που πρέπει να επουλωθούν για ένα σταθερό και δίκαιο χρηματοοικονομικό και οικονομικό σύστημα. Η ανάλυση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του ελληνικού τραπεζικού συστήματος φανερώνει ότι το δικό μας σύστημα δεν υπήρξε η αιτία της ελληνικής κρίσης αλλά, αντίθετα, το θύμα της.

Η ελληνική κρίση είναι άμεσα συνυφασμένη με την ευρωπαϊκή. Τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρωζώνη πάσχουν από έλλειψη δημοσιονομικής εγκράτειας, αλλά και έλλειψη ομοιόμορφου βαθμού ανταγωνιστικότητας. Η απαραίτητη πάντως «εσωτερική υποτίμηση» στην Ελλάδα δεν είναι τόσο μεγάλη όσο συχνά παρουσιάζεται, ενώ για να επουλωθούν οι ανισορροπίες του παρελθόντος απαιτείται, μεταξύ άλλων, δημοσιονομικός περιορισμός, καλύτερη οργάνωση του κράτους, διαρθρωτικός μετασχηματισμός του μοντέλου ανάπτυξης και σημαντική προσαρμογή των ελληνικών επιχειρήσεων στα νέα δεδομένα.

Ο κ. Χαρδούβελης ολοκλήρωσε με μια συνοπτική περιγραφή των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία και τα διδάγματα που μπορεί να αντλήσει κανείς από τα άρθρα του τόμου για την «ελληνική Οδύσσεια», όπως την χαρακτήρισε. Με βάση και τα συμπεράσματα των επτά ενοτήτων του τόμου προχώρησε σε μια πιο συγκεκριμένη ανάλυση των σημερινών διλημμάτων που καλείται να αντιμετωπίσει η ελληνική οικονομία και ειδικότερα ο χρηματοοικονομικός χώρος.

Στη συνέχεια, ο Γενικός Γραμματέας της ΕΕΤ, καθηγητής κ. Χρήστος Γκόρτσος, παρουσίασε την έβδομη ενότητα της μελέτης στην οποία θίγονται ορισμένες από τις πτυχές του διαλόγου αναφορικά με την αναπροσαρμογή του καθεστώτος που διέπει τη ρυθμιστική παρέμβαση και εποπτεία στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο ως αποτέλεσμα της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης. Ειδικότερα, στη συγκεκριμένη ενότητα μελετώνται

• το ζήτημα του κόστους κεφαλαίου των πιστωτικών ιδρυμάτων,

• το ζήτημα της θεσμικής οργάνωσης της χρηματοπιστωτικής εποπτείας,

• η ρυθμιστική παρέμβαση στις αγορές κεφαλαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως συνέπεια της κρίσης,

• τα εργαλεία και οι τεχνικές παρακολούθησης του συστημικού κινδύνου και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, και

• οι νέοι κανόνες της Επιτροπής της Βασιλείας («Βασιλεία ΙΙΙ») αναφορικά με την ενίσχυση της ρυθμιστικής παρέμβασης στο τραπεζικό σύστημα.

Ο κ. Γκόρτσος επεσήμανε καταληκτικά τον κίνδυνο που πιθανόν να προκύψει κατά τη διάρκεια των επομένων ετών από την υπερβολική ρυθμιστική παρέμβαση που κυοφορείται σε σχέση με τη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, με δυνητικές αρνητικές επιπτώσεις για τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών.

Συντονιστής της εκδήλωσης για την παρουσίαση της μελέτης της ΕΕΤ, η οποία διαμορφώθηκε με πρωτοβουλία του Επιστημονικού Συμβουλίου και στην οποία συνέβαλαν με τα άρθρα τους μέλη τόσο της Ελληνικής ακαδημαϊκής όσο και της τραπεζικής κοινότητας, περιλαμβανομένων των μελών του Επιστημονικού Συμβουλίου της ΕΕΤ, ήταν ο δημοσιογράφος κ. Μπάμπης Παπαδημητρίου.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Η διάρθρωση της μελέτης

Η Ενότητα Α’ «Ο ρόλος του χρηματοπιστωτικού τομέα στην ανάπτυξη» περιέχει δύο άρθρα:

1. Χρηματοπιστωτικό σύστημα και οικονομική δραστηριότητα

Δημήτριος Μόσχος, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Οικονομικός Σύμβουλος της Εμπορικής Τράπεζας
Γεώργιος Χορταρέας, Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

2. Χρηματοπιστωτική σταθερότητα, επενδύσεις & ανάπτυξη 

Δημήτρης Τσομώκος, Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης
Δημήτρης Βολιώτης, Λέκτορας του Πανεπιστημίου Πειραιώς

Στην ενότητα αυτή περιγράφεται ο ιδιαίτερος ρόλος του χρηματοπιστωτικού τομέα ως διαμεσολαβητικού μηχανισμού στην οικονομία, καθώς και η ιδιαίτερη σημασία της εξασφάλισης χρηματοπιστωτικής σταθερότητας για την επίτευξη διατηρήσιμων ρυθμών ανάπτυξης. Πλειάδα οικονομετρικών μελετών έχουν δείξει την ύπαρξη μιας αμφίδρομης σχέσης ανάμεσα στην ωριμότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος μιας χώρας και του μέσου ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης. Ανάλογες μελέτες έχουν δείξει και μια αντίστοιχη αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στο μέγεθος της έντασης της χρηματοοικονομικής διαμεσολάβησης και στο εύρος των κυκλικών διακυμάνσεων της οικονομίας αλλά και στην πιθανότητα έλευσης μιας οικονομικής κρίσης.

Η Ενότητα Β’ «Έξι μεγάλα θέματα που εγείρονται από τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση» συμπληρώνει και επεκτείνει τη βιβλιογραφία στην Ελλάδα για τη διεθνή κρίση και θα μπορούσε να αποτελέσει από μόνη της ένα αυτοτελές βιβλίο.

1. Εταιρική διακυβέρνηση πριν και μετά την κρίση

Νικόλαος Τραυλός, Καθηγητής και Πρύτανης του ALBA

2. Διεθνής κρίση και λογιστικά πρότυπα: Επέτειναν τα λογιστικά πρότυπα το μέγεθος της κρίσης; Πόσο η κρίση επηρεάζει τα μελλοντικά πρότυπα;

Άνθιμος Θωμόπουλος, Αναπλ. Διευθύνων Σύμβουλος ΕΤΕ

3. Διαχείριση Κινδύνων. Διδάγματα από την κρίση και προοπτικές

Μιχαήλ Χαραλαμπίδη, πρώην Επικεφαλής Διαχ. Κινδύνων Ομίλου Τρ. Πειραιώς

4. Ο ρόλος των προθεσμιακών συμβολαίων ανταλλαγής πιστωτικού κινδύνου στην κρίση του 2008 στις ΗΠΑ και την ελληνική δημοσιονομική κρίση του 2010

Δρ. Θεόδωρος Σταματίου, οικονομολόγος Eurobank EFG Research

5. Οι απόψεις των οίκων αξιολόγησης και οι αγορές

Κατερίνα Πανοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πειραιώς
Δρ. Χρήστος Τσούμας

6. Οι καινοτομίες στη νομισματική πολιτική στην ευρωζώνη από το 2007 έως σήμερα

Παναγιώτης Αλεξάκης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Στην Ενότητα Γ΄ «Οι ελληνικές τράπεζες πριν και μετά την κρίση» τα άρθρα επικεντρώνονται στα χαρακτηριστικά του ελληνικού τραπεζικού συστήματος με έμφαση τη χρηματοδότησή του πριν και μετά την κρίση. Αναλύονται, επίσης, οι γενικότερες επιπτώσεις της κρίσης στις ελληνικές τράπεζες.

1. Τραπεζική – τάσεις (πριν) και προοπτικές (μετά την κρίση)

Άγγελος Α. Αντζουλάτος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς

2. Συγκέντρωση και ανταγωνιστικότητα στον τραπεζικό τομέα

Εμμανουήλ Τσιριτάκης, Αν Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς
Ηλίας Τσιριγωτάκης, Oικονομικός Αναλυτής ΕΤΕ

3. Χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών στη διάρκεια της κρίσης

Γιώργος Μιχαλόπουλος, Διευθ. Χρημ.Σχεδ. & Διαχειρίσεως Alpha Bank

4. Τιτλοποιήσεις και καλυμμένες ομολογίες ως εργαλεία ρευστότητας

Νίκος Ζαγορήσιος, Διευθ. Capital Management & Εποπτείας Alpha Bank
Ιωάννης Ασημέλης, Προϊστάμενος της ίδιας διεύθυνσης

Τα 5 άρθρα της ενότητας Δ’ «Η κρίση στην Ευρωζώνη και την Ελλάδα» επικεντρώνονται στα θέματα του χρέους, του παιγνίου μεταξύ Κέντρου και Περιφέρειας στην Ευρωζώνη, στην ανοργανωσιά του κράτους, στην πολιτική οικονομία της κρίσης και στο ζήτημα του ασφαλιστικού και της αγοράς εργασίας.

1. Η δυναμική του χρέους στις χώρες της ΟΝΕ και οι αντιδράσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών

Νάνσυ Θεοφυλάκου, Προϊσταμένη Τμ., Διεύθ. Μακρ.Ανάλυσης,Υπ. Οικονομικών
Γιάννης Στουρνάρας, Καθ.Πανεπιστημίου Αθηνών και Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ

2. Συστημική κρίση και διαμάχες στην ευρωζώνη 

Αρχοντής Πάντσιος, Καθηγητής στο Αμερικανικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης (ACT)
Καλλίνικος Νικολακόπουλος, οικονομολόγος

3. Το ελληνικό κράτος στο αναμορφωτήριο: για παρακώλυση του ανταγωνισμού και της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και για …τάσεις αυτοκαταστροφής

Μιχάλης Μασουράκης, Ανώτερος Διευθυντής Οικονομικών Μελετών Alpha Bank

4. Πολιτική οικονομία εν μέσω κρίσης

Χριστόδουλος Στεφανάδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς

5. Μεταρρύθμιση της κοινωνικής ασφάλισης και της αγοράς εργασίας και μακροχρόνιες δημοσιονομικές προοπτικές

Δημήτρης Μαρούλης, Διευθυντής της Δ. Οικονομικής Αναλύσεως Alpha Bank

Στην Ενότητα Ε΄ «Ανταγωνιστικότητα» αναδεικνύεται το βαθύτερο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας, το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας. Εδώ εξετάζεται το πρόβλημα από την μακροοικονομική και την μικροοικονομική σκοπιά. Αναλύονται οι βαθύτερες αιτίες και παρουσιάζονται προτάσεις που δύναται να οδηγήσουν σε μια πιο σταθερή, ανταγωνιστική και ευημερούσα οικονομία, με την υιοθέτηση των απαραίτητων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων από την πλευρά του κράτους και των κατάλληλων επιχειρηματικών στρατηγικών από την πλευρά των επιχειρήσεων.

1. Ανταγωνισμός και ρύθμιση στις αγορές προϊόντων υπό το πρίσμα της κρίσης στην ελληνική οικονομία

Νίκος Βέττας, Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

2. Η απώλεια ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας μετά την είσοδο της χώρας στην ΟΝΕ

Δημήτριος Μαλλιαρόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς

3. Η εξωτερική ανισορροπία της Ελληνικής Οικονομίας: Αίτια, χαρακτηριστικά και σενάρια προσαρμογής

Δρ. Αναστάσιος Αναστασάτος, οικονομολόγος Eurobank EFG Research

4. Οι ελληνικές επιχειρήσεις μετά την κρίση: Προοπτικές και στρατηγικές για διεθνή ανταγωνιστικότητα

Σπύρος Λιούκας, Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

5. Αγορά εργασίας και επιχειρήσεις: κρίση και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις

Έλενα Σιμιντζή, υποψήφια Διδάκτωρ του London Business School

Στην Ενότητα ΣΤ΄ «Κρίση & η τιμολόγηση στις αγορές» περιλαμβάνονται έξι οικονομετρικά άρθρα, τα οποία εξετάζουν διαφορετικές πτυχές της λειτουργίας και τιμολόγησης των αγορών κατά την διάρκεια της πολλαπλής κρίσης. Αναλύονται σε βάθος οι μεταβολές στα περιθώρια των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων της Ευρωζώνης, η μεταβλητότητα στα χρηματιστήρια, η σχέση μεταξύ τραπεζικών μετοχών και μετοχών εταιρειών ακινήτων, καθώς και η κατανομή των χρηματοοικονομικών επενδύσεων και η στατιστική μορφή τους.

1. Συστηματικά σφάλματα στις προβλέψεις των αναλυτών και τακτική κατανομή επενδύσεων

Νικόλαος Κουρογένης, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς
Νικήτας Πιττής, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς

2. Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση και η αγορά κατοικίας. Επιπτώσεις στις ελληνικές μετοχές των Ανώνυμων Εταιρειών Επενδύσεων σε Ακίνητη Περιουσία

Νικόλαος Απέργης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς

3. Μεταβλητότητα στο ελληνικό και στα διεθνή χρηματιστήρια κατά την περίοδο 2006-2008

Γεώργιος Σκιαδόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς

4. Ερμηνεύοντας τα περιθώρια απόδοσης των κυβερνητικών ομολόγων της ευρωζώνης την περίοδο που ακολούθησε το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης

Δρ. Πλάτων Μονοκρούσος, Επικεφαλής Διεύθ. Τρέχ.Οικ.Ανάλυσης Eurobank EFG

5. Προσδιοριστικοί παράγοντες και κυκλικές αλλαγές του σπρεντ μεταξύ των ελληνικών και γερμανικών επιτοκίων

Ηλίας Τζαβαλής, Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

6. Περιγραφική απεικόνιση μη-στάσιμων χρηματοοικονομικών χρονοσειρών: Χωρικές κατανομές και χρόνος παραμονής

Δημήτριος Θωμάκος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου 

Τέλος, στην Ενότητα Ζ΄ «Ρυθμιστική παρέμβαση και εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα» επιχειρείται μια διερεύνηση των εξελίξεων στον τομέα της εποπτείας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και της ρυθμιστικής παρέμβασης στη λειτουργία τους, καθώς και των επιπτώσεων για τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών.

1. «Βασιλεία ΙΙΙ»: η αναθεώρηση του ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου της Επιτροπής της Βασιλείας για την Τραπεζική Εποπτεία με στόχο την ενδυνάμωση της σταθερότητας του διεθνούς τραπεζικού συστήματος

Χρήστος Γκόρτσος, Αν. Καθ. Παντείου Πανεπιστημίου & Γεν. Γραμματέας ΕΕΤ

2. Η χρηματοοικονομική ρύθμιση και το κόστος κεφαλαίου των πιστωτικών ιδρυμάτων

Σταύρος Θωμαδάκης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Δρ. Κωνσταντίνος Λοΐζος

3. Η θεσμική οργάνωση της χρηματοοικονομικής εποπτείας στην Ελλάδα: Προκλήσεις και προοπτικές μετά την κρίση

Παναγιώτης Σταϊκούρας, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς

4. Η ρυθμιστική παρέμβαση στις αγορές κεφαλαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως συνέπεια της κρίσης

Χριστίνα Λιβαδά, Λέκτορας Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιστημονική συνεργάτης ΕΕΤ
 Δρ. Άννα Βασίλα, Επιστημονική συνεργάτης ΕΕΤ

5. Εργαλεία και τεχνικές παρακολούθησης του συστημικού κινδύνου και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας: Η εφαρμογή τους στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα

Δρ. Ηλίας Λεκκός, Διευθυντής Οικονομικής Ανάλυσης & Αγορών Τράπεζας Πειραιώς
Γιάννης Κουτελιδάκης και Ειρήνη Στάγγελ, οικονομολόγοι της μονάδας