Υπότιτλος: Ο απολογισμός μιας κρίσιμης εικοσαετίας

Επιμέλεια: EET

Εκδότης: EET

Χρονολογία Έκδοσης: 2018

Σελίδες: 112

ISBN: 978-960-6867-28-6

Στην επετειακή εκδήλωση των 70 χρόνων δράσης της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, ο Καθηγητής κ. Κώστας Κωστής, σήμερα Διευθυντής του Ιστορικού Αρχείου της Alpha Bank, έδωσε με τη ματιά του ιστορικού μία πανοραμική εικόνα της λειτουργίας του Τραπεζικού Συστήματος από το νεοσυσταθέν ελληνικό κράτος, μέχρι και το 1997, με την έκδοση «Συνεργασία και Ανταγωνισμός τα 70 χρόνια της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών». Το έργο διατηρεί και σήμερα την επικαιρότητά του, το θεωρούμε αναπόσπαστο μέρος της διαδρομής και του αρχείου της ΕΕΤ και γι’ αυτό προχωρήσαμε, με τη σύμφωνη γνώμη του συγγραφέα, στην επανέκδοσή του.

Θελήσαμε, ωστόσο, με ίδιες δυνάμεις της Γενικής Γραμματείας και του στελεχιακού δυναμικού της ΕΕΤ να καταγράψουμε, όχι με τη ματιά βέβαια του ιστορικού, ένα συνοπτικό απολογισμό, τόσο για την πορεία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος από το 1998 μέχρι σήμερα, όσο και για την προσαρμοσμένη στις νέες συνθήκες δράση της ΕΕΤ, στην πρόσφατη εικοσαετία, δηλαδή στην πορεία της από τα 70 στα 90 χρόνια λειτουργίας.

Τις δύο κρίσιμες δεκαετίες που διανύσαμε από το 1997 μέχρι και σήμερα, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αντιμετώπισε σημαντικές προκλήσεις. Κάποιες από αυτές ιδιαίτερα θετικές, αλλά και κάποιες άλλες ιδιαίτερα κρίσιμες, ιδίως μετά την εκδήλωση της ελληνικής δημοσιονομικής κρίσης και της συρρίκνωσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας, που είχαν ως αποτέλεσμα την ανάγκη λήψης διαρθρωτικών μέτρων και μεταρρυθμίσεων, που αποδυνάμωσαν και συρρίκνωσαν το τραπεζικό σύστημα και την οικονομία αισθητά.

Η εικόνα τις δύο αυτές δεκαετίες είναι μικτή. Η Ελλάδα είχε κατακτήσει τη θέση της στην ευρωπαϊκή οικογένεια, είχε ολοκληρώσει την προετοιμασία για την είσοδό της στο ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα, είχε μπει σε τροχιά υψηλής ανάπτυξης, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα απογαλακτίστηκε από την έντονη κρατική επιρροή, η Ευρώπη εκσυγχρόνιζε με ταχείς ρυθμούς τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος και την τραπεζική δραστηριότητα γενικά, με σημείο αναφοράς την κατάργηση όλων των ποσοτικών περιορισμών στη χρηματοδότηση και τη διοχέτευση σημαντικής ρευστότητας σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά μέσω δανειακών κεφαλαίων. Δημιουργήθηκε έτσι ένα πρόσφορο έδαφος αλματώδους προόδου και ανάπτυξης του ιδιωτικού πλέον ελληνικού τραπεζικού συστήματος, σε ένα περιβάλλον διαρκών προκλήσεων εντός και εκτός Ελλάδος. Η «Έκθεση Καρατζά» είχε θέσει τις βάσεις ώστε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα όχι μόνο να συνεχίσει την αυξανόμενη διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων και τη μετάβαση από τη συγκέντρωση στο δημόσιο τομέα, στη διασπορά στον ιδιωτικό, αλλά και να απεμπλακεί από την εξάρτηση (διοικητική κυρίως) από το δημόσιο τομέα και να λειτουργεί με αμιγώς ιδιωτικά και οικονομικά κριτήρια στη χρηματοδότηση της οικονομίας.

Στην εξέλιξη αυτή υπήρξε σημαντική η ενίσχυση της τραπεζικής ένωσης και η διαμόρφωση κοινών ευρωπαϊκών κανόνων και οδηγιών, σε ό,τι αφορά τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, και την κίνηση κεφαλαίων.

Τη 10ετία 1998-2008, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα διανύει μία εξαιρετική πορεία. Διευρύνει σημαντικά την παρουσία του διεθνώς, ιδιαίτερα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, αποκτά απρόσκοπτη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου με ανταγωνιστικούς όρους, προσελκύει υψηλό ποσοστό καταθέσεων και χρηματοδοτεί με ταχείς ρυθμούς την οικονομία και τους πελάτες, κυρίως δε στηρίζει ενεργά τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και όλα της τα έργα, μικρά ή μεγαλόπνοα. Την ίδια χρονική περίοδο ολοκληρώνονται και χρηματοδοτούνται σημαντικά έργα υποδομής στην Ελλάδα, όπως ο Νέος Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, η Αττική Οδός, η Εγνατία Οδός, το Αττικό Μετρό.

Σε αυτό το κλίμα έντονης ανάπτυξης συμβάλλει αποφασιστικά το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, επενδύοντας σημαντικά ποσά σε νέα και παλαιά δίκτυα εξυπηρέτησης πελατείας, σύγχρονες τεχνολογίες και καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, με το βλέμμα στραμμένο σε καθετί νέο, στην τεχνολογία, στα μέσα πληρωμών, σε μεγάλα έργα στην επιχειρηματική δραστηριότητα, στη χρηματοδότηση των νοικοκυριών. Είχε δημιουργήσει όλες τις προϋποθέσεις για να συνεχίσει την επιτυχημένη πορεία του, αλλά η επόμενη 10ετία ανέκοψε τις προσδοκίες του και η αντιμετώπιση της δημοσιονομικής κρίσης και της απώλειας ανταγωνιστικότητας δοκίμασε τις αντοχές της κοινωνίας και της οικονομίας. Οι επιπτώσεις της ελληνικής κρίσης χρέους στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα υπήρξαν, αρνητικά, καταλυτικές. Ο ελληνικός τραπεζικός τομέας συρρίκνωσε δραματικά το ενεργητικό του και τη μέχρι τότε ανοδική του πορεία, τα κεφάλαια των ελληνικών τραπεζών υπέστησαν σημαντικές μειώσεις, τα μέχρι τότε επενδυθέντα σε αυτές ιδιωτικά κεφάλαια εξαϋλώθηκαν, λόγω του PSI και του σημαντικού ύψους μη εξυπηρετούμενων δανείων που σχηματίστηκαν, απαιτήθηκαν τρεις σημαντικές ανακεφαλαιοποιήσεις σε βραχύ σχετικά χρονικό διάστημα, και σχηματισμός πρωτοφανούς ύψους προβλέψεων για επισφαλή δάνεια, περισσότερες, επίσης, ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων (stress tests), οι αποταμιεύσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων είτε μεταφέρθηκαν εκτός Ελλάδος είτε αναλήφθηκαν από το τραπεζικό σύστημα και χρησιμοποιήθηκαν για την κάλυψη των εσωτερικών αναγκών τους, οι διεθνείς αγορές παρέμειναν ως επί το πλείστον κλειστές για τις τράπεζες και τέλος το ενδιαφέρον για νέες χρηματοδοτήσεις επιχειρήσεων και νοικοκυριών, κυριολεκτικά εκμηδενίστηκε. Για πρώτη, επίσης, φορά ο ρυθμός αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων επιχειρηματικής, καταναλωτικής και στεγαστικής πίστης, αυξήθηκε με ανεξέλεγκτους ρυθμούς και έφτασε σε επίπεδα άγνωστα μέχρι τότε στην ελληνική οικονομία, καταλείποντας ένα βαρύ κληροδότημα της κρίσης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Κατά τη διάρκεια της κρίσης το ελληνικό τραπεζικό σύστημα απώλεσε όχι μόνο το αναπτυξιακό του κεκτημένο, αλλά και την ίδια τη θεαματική του ενδυνάμωση κατά την προηγούμενη 10ετία.

Από την ανάγνωση των στοιχείων, που παρατίθενται στη συνέχεια δικαιολογείται, ωστόσο, μία διαπίστωση. Η δεκαετία 2008 -2018 στέρησε μεν την εθνική οικονομία αλλά και τις τράπεζες από το στοιχείο της δυναμικής και της ανάπτυξης, ζημίωσε μετόχους, φορολογούμενους, τράπεζες και κοινωνία παράλληλα, ωστόσο, σηματοδότησε για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα την έναρξη μιας περιόδου στη διάρκεια της οποίας συντελέστηκαν σημαντικές δομικές αλλαγές. Τη δεύτερη αυτή δεκαετία, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αφομοίωσε καταιγιστικές ρυθμιστικές εποπτικές μεταβολές, που αφορούσαν, όχι μόνο την εταιρική του δομή και τη λειτουργία του με τα πλέον απαιτητικά πρότυπα εταιρικής διακυβέρνησης, αλλά και αυστηρές προδιαγραφές κεφαλαιακής επάρκειας, στάθμισης κινδύνων και διαχείρισης ενεργητικού. Οι εξαιρετικά σημαντικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας και του Ελληνικού Τραπεζικού συστήματος διευρύνθηκαν ακόμη περισσότερο με την ανάληψη της Εποπτείας των ευρωπαϊκών συστημικών τραπεζών (μεταξύ των οποίων και 4 ελληνικών) από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (SSM), από τον Νοέμβριο του 2014. Έτσι σε μία 10ετία το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έπρεπε να ισορροπήσει ανάμεσα στην πρωτόγνωρη στη μέχρι τότε σύγχρονη ιστορία του, συρρίκνωση και στην, επίσης, καινοφανή και εκτεταμένη ρύθμιση του τρόπου λειτουργίας του, με όρους αντίστοιχους των λοιπών συστημικών ευρωπαϊκών τραπεζών, που δεν βίωσαν την ίδια οικονομική κρίση χρέους. Την ίδια χρονική περίοδο το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έπρεπε να προσαρμοστεί και σε μεγάλο βαθμό προσαρμόστηκε στα σύγχρονα μέσα πληρωμών και στις αλματώδεις εξελίξεις της τεχνολογίας.

Σήμερα, έχει αρχίσει να γεννιέται μέσα μας, ξανά και βήμα βήμα, η αισιοδοξία. Η ΕΕΤ μοιράστηκε όλες τις μεγάλες στιγμές του ελληνικού τραπεζικού συστήματος τις δύο αυτές δεκαετίες. Με την ενεργό στήριξη των Διοικήσεων των μελών μας, αλλά και των πολυάριθμων εκπροσώπων αυτών, σε διατραπεζικές επιτροπές, συντονιστικού, ή τεχνικού χαρακτήρα, παρακολουθήσαμε, στενά, τις εξελίξεις, σε ρυθμιστικό, κανονιστικό, νομοτεχνικό, λειτουργικό και εφαρμοστικό επίπεδο. Επιδιώκουμε να βελτιώσουμε την εικόνα μας στην πελατεία και την κοινωνία, να αποκαταστήσουμε την ικανότητά μας να χρηματοδοτούμε την οικονομία και τις επενδύσεις, να ενισχύσουμε την εμπιστοσύνη των πελατών και των αγορών στις προοπτικές μας. Προσπαθήσαμε να απλοποιήσουμε τη σχέση τράπεζας πελάτη και κυρίως να παρακολουθήσουμε τις πρωτοφανείς αλλαγές που επήλθαν, ιδίως μετά τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση, στον τρόπο λειτουργίας του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Οι προκλήσεις, ωστόσο, παραμένουν και είναι πολλές και σε αυτές ο ελληνικός τραπεζικός τομέας πρέπει, επίσης, να προετοιμαστεί επιτυχώς όπως έγινε και στο παρελθόν, με σημαντικές εκ μέρους του παρεμβάσεις, όπως λ.χ. μέσω της βελτίωσης της ποιότητας του ενεργητικού του, της προσέλκυσης νέων καταθέσεων, της πιστωτικής επέκτασης, της οργανικής κερδοφορίας, της βέλτιστης εταιρικής διακυβέρνησης, των επενδύσεων στην τεχνολογία, της άρσης των capital controls, του ανταγωνισμού με λοιπούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πελατών. Σε συνεργασία με τους κοινωνικούς φορείς και την πολιτεία θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι σημαντικές, αν και συχνά επώδυνες μεταρρυθμίσεις, που υλοποιήθηκαν στην Ελλάδα στο πλαίσιο των προγραμμάτων στήριξης. Θα πρέπει να σχεδιαστεί και στηριχθεί η νέα δυναμική και εξωστρεφής επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα, να περιοριστεί η επιρροή του δημόσιου τομέα στην ιδιωτική οικονομία, να υλοποιηθεί ο σταδιακός παραγωγικός μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας, να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη της πολιτείας και της κοινωνίας στο ιδιωτικό επιχειρείν, τις ιδιωτικοποιήσεις και τις ιδιωτικές επενδύσεις και μέσα από όλα αυτά να ενισχυθεί η κοινωνική συνείδηση. Ευχαριστούμε, θερμά όλα τα μέλη μας, που συμμετείχαν ενεργά στη διαδικασία αυτή και βοήθησαν να διατηρήσουμε ανοικτές τις πόρτες της Ένωσης και κατά την περίοδο της κρίσης και να κρατήσουμε σταθερές διαχρονικές αξίες μας, όπως την άριστη εξυπηρέτηση και στήριξη της πελατείας, τη διαφάνεια και αξιοπιστία, τη συλλογικότητα, την ευθύνη, την εκπαίδευση, τον εκσυγχρονισμό των υποδομών και τον ανοικτό διάλογο με την κοινωνία και τους φορείς. Με την παρούσα καταγραφή ξεκινάμε εκ νέου την έκδοση του Δελτίου της ΕΕΤ, το οποίο εκδίδαμε σε τακτική βάση μέχρι και το 2007, αξιοποιώντας, σε συνοπτική μορφή, το διαθέσιμο στο αρχείο μας υλικό, τα άριστα και έμπειρα στελέχη των τραπεζών, αλλά και τις εκδόσεις της ΕΕΤ. Οι δύο στήλες ανά θεματική ενότητα αντιπαραβάλλουν τις δύο διαμετρικά αντίθετες δεκαετίες, στο σύνολο των πληροφοριών, που το τεύχος περιλαμβάνει. Στο τέλος παρατίθεται όλη η συγγραφική παραγωγή της ΕΕΤ στην τελευταία 20ετία που διανύσαμε. Αλλάζουμε συχνά, γιατί το να βελτιώνεσαι σημαίνει να αλλάζεις.

Για την Ελληνική ΄Ενωση Τραπεζών